Perfect is the enemy of done: wanneer is het goed genoeg?
Een blog, nogmaals, over perfectionisme. Omdat ik het hardnekkig blijf tegenkomen in mijn praktijk. Omdat het mensen uitput en weghaalt van vreugde. Ik neem jullie graag even mee in de voorstelling van perfectionisme als een persoon, een figuur met een geheel eigen energie en agenda.
Perfectionisme wil zo graag alles weten, kunnen, afwegen, controleren,... voor het aan iets begint. Het wil geen ongelukje, aarzeling, vlekje of gelijk welke onvolkomenheid laten ontsnappen uit de donkere hoek van onzekerheid en schaamte. Stel je voor dat het in het licht komt waar het zichtbaar wordt voor de buitenwereld.
'Perfect is the enemy of done' zegt Clarissa Estés. Ja, perfectionisme houdt ons vaak tegen om dingen te doen want het is nooit goed, mooi, intelligent, spiritueel, origineel, kunstig, diepgaand, ... genoeg. Zo eist perfectionisme dat we bepaalde talenten, nieuwe ideeën, verlangens en andere schatten snel weer wegstoppen. Soms stuurt perfectionisme ons aan om net wel veel te doen: zo ongeloofelijk veel en hard werken zodat de anderen je hopelijk voldoende bekwaam vinden.
'Ja maar, perfectionisme wil gewoon de lat hoog leggen zo dat je een prachtig resultaat bekomt", hoor ik sommigen zeggen. Inderdaad, perfectionisme wil voor een ‘geweldig’ resultaat zorgen omdat minder dan geweldig misschien wel afkeurende blikken zou kunnen teweegbrengen. De laat hoog leggen en kwaliteit willen is een mooi streven als je het voor jezelf doet. Het is perfectionisme als je het voor de ander doet. Er is een verschil tussen streven naar kwaliteit en perfectie willen.
Perfectionisme is bang -zo bang- om afgewezen te worden. Perfectionisme is -met de woorden van Elizabeth Gilbert: "een haute couture versie van angst. Perfectionisme is angst op hoge hakken met een nertsmantel aan: het doet zich voor als heel speciaal en elegant maar is in werkelijkheid doodsbang. Onder het glanslaagje zit een diepe existentiële angst die telkens maar weer zegt: 'ik ben niet goed genoeg en ik zal nooit goed genoeg zijn' ".
Soms geven de hoge eisen ons een bepaald gevoel van (valse) veiligheid: hierdoor kunnen we niet naar buiten komen met ons werk zolang het nog vatbaar is voor kritiek. Zo stellen we ons werk uit -want niets is ooit helemaal vrij van kritiek- en blijven we ter plaatse staan. Zo kan niemand de imperfectie zien. En dat voelt veilig. Niemand kan ons afwijzen. Geen pijn.
Perfectionisme wil ons beschermen tegen de mogelijke pijn van afwijzing maar het beschermt ons niet écht, want we voorkomen dan misschien wel een gevoel van afwijzing door anderen maar door telkens weer ideeën, projecten, verlangens, talenten,... weg te stoppen wijzen onszelf af. Perfectionisme is niet duurzaam: op langere termijn brengt het wegstoppen van je creativiteit (in de brede betekenis) on-welzijn met zich mee. Creativiteit vraagt om expressie en in de wereld zetten. Als we dit niet doen dan komt er “opstopping”. Dan voelen we onrust, vermoeidheid, lusteloosheid, leegte,… Zoals ik in mijn blogpost "creativity is a fragrance of real health" al schreef: het is alsof we dammen bouwen in onze eigen creatieve flow: water hoopt op. Maar ook vuil en ballast kan dan niet weg en stapelt zich op.
Het contradictorische aan perfectionisme is dat het luid staat te roepen: nog meer! nog beter! nog sneller! Maar hierdoor staat perfectionisme tegelijkertijd in z'n eigen weg. Perfectionisme is een wegversperring: het blokkeert de weg naar meer flow en voldoening gevende realisatie van projecten, verlangens en werk. Perfectionisme vraagt steeds meer en beter maar het houdt je in essentie klein.
Hoe kan je nu omgaan met de perfectionist? Die innerlijke streng eisende stem zal er altijd wel zijn, het is zijn taak om je -innerlijk kwetsbaar kind- te beschermen tegen de mogelijke pijn van minderwaardig, niet goed genoeg voelen. Maar je doet er goed aan te beseffen dat het de gedachten van je perfectionist zijn en niet jouw gedachten. Het is een deeltje van jou, je bént het niet. Perfectionisme heeft z'n mening maar het is ook maar één mening. Probeer eens naast die stem een andere stem te plaatsen, bijvoorbeeld de stem van je speelse kind. Hoe klinkt die stem bij jou? Wat zegt die stem over een bepaalde taak? Hoe voelt de energie hiervan? Merk ook eens op hoe je geniet van de 'foutjes', de ontroerende, grappige en pure onvolmaaktheden van een kind; merk op hoe intens het je kan blij maken. Wat als je dit stuk ook voor jezelf kan laten spreken? Wat als je jezelf ook meer zou kunnen toestaan om heerlijk imperfect te zijn en volop te genieten? Hoe meer je speelsheid (terug) kan toelaten hoe meer perfectionisme kan verzachten. That's how we disarm “the beast”: by putting the beauty of playfull imperfection next to it. Dat is één manier om met je perfectionist om te gaan.
Zo laat je de druk van origineel en perfect willen zijn meer en meer los en kan je je focussen op authentiek zijn. Echt zijn. En leer je genieten van de beweging die ontstaat door heerlijk imperfect te zijn. Je minder aantrekken van eisende stemmen binnen en buiten jezelf proeft als vrijheid: eens de smaak te pakken wil je niet meer zonder.
En trouwens, laat ons nu eerlijk zijn, is perfectionisme niet behoorlijk vermoeiend en uitzichtloos? Laat ons wat meer spelen en zo meer wel-zijn creëren. Hoe lang is het geleden dat jij je -net zoals het meisje op de foto hierboven- uitbundig aan de regen hebt overgegeven?
Warms,
Ilse